همه چیز درباره ی تعمیر کنتاکتور

کنتاکتورها با امکان قطع و وصل کردن جریان، کاربرد زیادی در سیستم‌های سیم‌کشی خانگی و صنایع، به‌خصوص در ولتاژ و جریان بالا دارند. از آنجایی‌که کنتاکتور در مدار قدرت تحت جریان بالا قرار می‌گیرد و به‌طور ممتد و بر حسب نوع نیاز و مدار فرمان، جریان را قطع و وصل می‌کند، در معرض آسیب و خرابی قرار دارد. قیمت نسبتا بالای این تجهیزات موجب می‌شود تا در صورت خرابی، تعمیر آن به‌عنوان یک گزینه‌ی معقول، نسبت به خرید یک کنتاکتور جدید، در نظر گرفته شود. در این مقاله همه چیز درباره ی تعمیر کنتاکتور را ذکر کرده‌ایم، با ما همراه باشید.

ساختار کنتاکتور

با دیدن یک کنتاکتور از بیرون، صرفا چند حفره و پیچ برای قرارگیری سیم‌ها می‌بینید؛ اما باید بدانید که برای کارکرد صحیح این تجهیزات از بخش‌هایی چون بوبین، هسته ثابت و متحرک فلزی، فنر بازگشت، ورودی‌های برق مصرفی خود کنتاکتور، کنتاکت‌های برق قدرت و کنتاکت‌های کمکی تشکیل می‌شوند.

بوبین کنتاکتور

بوبین از هسته‌ی آهنی که در یک سیم پیچ قرار گرفته، تشکیل می‌شود. بوبین در داخل هسته ثابت قرار می‌گیرد و با اتصال جریان و تبدیل شدن هسته به آهنربا، هسته‌ی متحرک به سمت هسته‌ی ثابت حرکت کرده و چسبیدن این دو هسته، سبب بسته شدن تیغه‌ی کنتاکت‌ها شده و به این ترتیب مدار وصل می‌شود.

فنر بازگشت

این فنر وظیفه‌ی نگهداری و حرکت هسته‌ی متحرک را بر عهده دارد و پس از قطع شدن جریان ورودی به بوبین و از بین رفتن نیروی آهنربا، سبب بازگشت هسته‌ی متحرک شده و به این ترتیب موجبات قطع شدن تیغه‌های فلزی کنتاکت‌ها و جریان مدار قدرت را فراهم می‌آورد.

برق مصرفی کنتاکتور

همان‌طور که توضیح دادیم، برای کارکرد کنتاکتور جهت قطع و وصل شدن تیغه‌های آن، باید جریان کمی از سیم پیچ بوبین عبور کند. مصرف برق بوبین خیلی محدود است و این جریان را می‌توان از طریق سیم‌های با سطح مقطع 0.5 به کنتاکت‌هایA1  و A2 که برای این منظور درنظر گرفته شده‌اند، رساند. فقط دقت کنید که صرف نظر از تک فاز یا سه فاز بودن کنتاکتور، ولتاژ مورد نیاز برخی بوبین‌ها 12 و 24 ولت DC و برخی دیگر نیز 220 یا 380 ولت AC است و بایستی به منبع مناسب وصل شوند.

تیغه‌های کنتاکتور

تیغه‌ها در واقع وظیفه‌ی اتصال جریان مدار قدرت را بر عهده دارند؛ کنتاکتورهای تک فاز یک تیغه برای اتصال سیم فاز و کنتاکتورهای سه فاز نیز 3 تیغه برای اتصال رشته سیم‌های R و S و T دارند. تیغه‌ها با هر بار تغییر وضعیت هسته متحرک، تغییر می‌کنند که سبب قطع و وصل جریان می‌شوند.

تیغه کمکی کنتاکتور

تیغه‌های کمکی در همه‌ی کنتاکتورهای موجود نیستند که البته می‌توان به‌صورت جداگانه آن‌ها را خریداری کرد و به کنتاکتور، متصل نمود. تیغه کمکی NO همراه با تیغه‌های اصلی حرکت می‌کند و تیغه‌ی NC نیز در حالت قطع مدار بسته و در حالت وصل بودن مدار، باز است.

علت خراب شدن کنتاکتور

اگر بخواهیم همه چیز درباره ی تعمیر کنتاکتور را به‌خوبی بررسی کنیم، بایستی دلایل خرابی و عدم کارکرد کنتاکتور را بهتر بشناسیم. در بخش قبلی ساختار کنتاکتور و نحوه‌ی عملکرد آن را به تفصیل توضیح داده‌ایم و حال با توجه به شناختی که از اجزای مختلف کنتاکتور و کارکرد آن‌ها به‌دست آوردیم، می‌دانیم که علاوه بر تجهیزات الکتریکی، بخش‌های متفاوت با کارکرد مکانیکی نیز وجود دارند که در اثر استهلاک و گرمای ناشی از فعالیت مداوم، ممکن است دچار مشکل شوند. مهم‌ترین عوامل خرابی و مشکلات کنتاکتور، به شرح زیر هستند:

• عدم استفاده از ولتاژ مناسب برای بوبین
• وصل بودن بوبین کنتاکتور در مدت زمان طولانی
• اتصال حلقه در بوبین کنتاکتور
• وجود اتصال کوتاه در مدار
• اتصال در مقاومت پیش گذار
• وجود فاصله هوایی میان هسته‌ها یا وجود آلودگی در مسیر حرکت
• کثیف شدن کنتاکت‌ها
• کارکرد در محیط با رطوبت و گرد و غبار خیلی زیاد
• جوش خوردن تیغه‌ها و عدم قطع کنتاکتور

نحوه تعمیر کنتاکتور

برای تعمیر کنتاکتور، ابتدا بایستی نوع ایراد و مشکل آن را به خوبی بررسی کنید تا متوجه شوید که مشکل از کدام بخش است و در صدد رفع آن مشکل، اقدام نمایید. اما پیش از هر اقدامی، برای حفظ ایمنی، ابتدا کنتاکتور را با باز کردن سیم‌های ورودی و خروجی، از مدار خارج کنید و سپس با توجه به هر مشکل که در این بخش به‌طور موردی ذکر کرده‌ایم؛ اقدام نمایید.

کنتاکتور جذب نمی‌کند:

اگر با اتصال مدار فرمان، باز هم شاهد صدای وصل شدن کلیک مانند نیستید و جریان به مدار قدرت و مصرف کننده‌ی مورد نظر نمی‌رسد؛ بایستی موارد زیر را بررسی و کنترل کنید:

• مدار فرمان را کنترل کنید؛ ممکن است قطع شدگی در مدار یا اتصال سیم‌ها وجود داشته باشد.
• سیم‌های رابط و تغذیه کنتاکتور را کنترل کنید و در صورت لزوم برای تعویض آن‍‌ها اقدام کنید.
• ولتاژ تغذیه‌ی کنتاکتور مناسب نیست؛ با توجه به راهنمای کنتاکتور، آن را به منبع مناسب وصل کنید.
• تایمر یا کلید اتوماتیک که وظیفه‌ی فرمان و رساندن جریان به بوبین کنتاکتور را بر عهده دارد، دچار مشکل شده است.
• کنتاکت‌ها را تمیز کرده و در صورت نیاز برای تعویضشان اقدام کنید.

کنتاکتور موقتی جذب کرده و سریع قطع می‌شود:

این مشکل به احتمال زیاد از قطع شدگی یا اتصال کوتاه مقاومت پیش گذار ایجاد می‌شود و در مرحله اول بهتر است که این مقاومت را تعویض کنید. همچنین ممکن است که کنتاکت کمکی مدار نگه‌دارنده را نبندد و سعی کنید کنتاکت‌ها را نیز تمیز کنید.

در موقع وصل، مدار فرمان قطع می‌شود

در این حالت یا سیم پیچ کنتاکتور سوخته و یا در شستی و مدار فرمان، اتصال کوتاه وجود دارد. همه چیز درباره ی تعمیر کنتاکتور در این وضعیت این است که ابتدا اتصال کوتاه در شستی یا مدار فرمان را بررسی کنید و در صورتی‌که رفع نشد، باید برای تعویض بوبین اقدام کنید.

بوبین کنتاکتور زیادی گرم می‌شود و پس از مدت کوتاهی می‌سوزد:

این مشکل ممکن است به دلایل متفاوتی رخ دهد؛ به ترتیب بهتر است اقدامات زیر را برای رفع این مشکل انجام دهید:

• بوبین کنتاکتور با ولتاژ نامی و مناسب خود تغذیه نمی‌شود.
• بوبین مناسب برای کنتاکتور استفاده نشده است.
• مدار هسته بسته نشده و فاصله‌ی هوایی بین هسته‌ها وجود دارد که بایستی مسیر حرکت و سطح هسته‌ها را به خوبی تمیز کنید.
• بوبین کنتاکتور اتصال حلقه دارد.
• کنتاکت کمکی را کنترل، تعمیر و یا تعویض کنید.
• مقاومت پیش‌گذار را عوض کنید.

کنتاکتور قطع نمی‌کند:

این مشکل ممکن است به‌خاطر استهلاک و جوش خوردگی قطعات مکانیکی کنتاکتور یا اتصال در کنتاکت‌های تایمر، پدیدار شود. برای این منظور کنتاکت‌های تایمر را بررسی و تعویض کنید یا کنتاکتور را باز کرده و کنتاکت‌های آن را عوض کنید.

سخن نهایی

طی این مقاله سعی کردیم تا با تشریح قطعات و ساختار کنتاکتور و نوع ایرادات آن، همه چیز درباره ی تعمیر کنتاکتور را بیان کنیم. دقت کنید که در صورت ایجاد مشکل در عملکرد کنتاکتور، پیش از انجام هر اقدامی، آن را از مدار خارج کنید. سپس با توجه به نوع اختلال، با توجه به موارد ذکر شده، به ترتیب موارد ساده‌تر اقدام کنید تا بتوانید موفق به عیب یابی و تعمیر کنتاکتور شوید.